Zalman Zm80c-hp + A8n-e – Krok Po Kroku

[Bartolomius]

Jak bardzo grzeje się mostek na nForce4 wie chyba każdy posiadacz tych płyt. Najprostszym rozwiązaniem jest zmiana (zwykle hałaśliwego) chłodzenia i założenie dużego radiatora, ewentualnie wspomaganego wolnoobrotowym wentylatorem. U mnie takie rozwiązanie zupełnie się nie sprawdziło (o tym później), dlatego musiałem rozejrzeć się za czymś innym. Wykorzystałem rozwiązanie wzorowane na zestawach Borg firmy mCubed, czyli przeróbkę Zalmana ZM80C-HP, ale bez problemów będzie też pasowała starsza wersja – ZM80A-HP (żółta) i nowsza - ZM80D-HP (niebieska). Zastosowane przeze mnie ciepłowody mają średnicę 5 mm. Inne dostępne u nas coolery z takimi rurkami to:

 

BeQuiet Polar Frezer – jedna z najwydajniejszych pasywnych konstrukcji do chłodzenia GPU: dwa spore radiatory, dwa ciepłowody i trzy bloczki. Montaż na karcie za pomocą ramek.

 

Cooler Master CoolViva VHC-L61 – w skrócie: małe radiatory, mizerne i skomplikowane mocowanie, jeden ciepłowód. W zestawie wentylatorek 60 mm. Zaleta: bardzo tani, do dostania w granicach 35 zł.

 

GlacialTech NorthPole 1000 – dwa proste heatpipe biegnące przez trzy radiatory. Nie powinno być problemów z rozmontowaniem radiatorów i wyjęciem heatpipe, jednak cooler jest dosyć drogi (~100 zł) i rzadko spotykany, a przeróbka może być kłopotliwa ze względu na konstrukcję całości. W zestawie ramka z dwoma wentylatorami 80 mm na śledziu.

 

Thermaltake Schooner – najbardziej skomplikowana konstrukcja. Ciepłowody są aż cztery: dwa przylutowane do dwóch miedzianych bloczków, dwa zintegrowane z radiatorem, który można wystawić poza obudowę. Radiatory główne są spore, a mocowanie za pomocą ramek całkiem dobre. Niezły materiał do eksperymentów, gdyby nie wysoka cena.

 

Thermaltake CL-G0003 – dosyć stara konstrukcja, jednak obok Zalmanów najlepiej nadaje się do przerobienia na chłodzenie NB. Dwa spore radiatory, dwa bloczki, do tego dwa bardzo dobre ciepłowody (niezwykle plastyczne). Zapinka identyczna jak w przypadku Schoonera.

 

Zalman ZM80A-HP / ZM80C-HP / ZM80D-HP – najpopularniejsza konstrukcja, a co za tym idzie najłatwiej dostępna. W zestawie dwa radiatory, cztery podstawki (dwie dla ATI i dwie dla nVidii) oznaczają sporo możliwości kombinowania. W dodatku mocowanie pozwala na chyba najlepsze ułożenie zestawu na płycie. Zależnie od wersji: jeden lub dwa niklowane ciepłowody, w najnowszej odsłonie dostajemy też osiem radiatorków na pamięci BGA. Tutaj drobna uwaga: ciepłowody Zalmana (i BeQuiet), w odróżnieniu od tych z zestawów Thermaltake są niklowane. Co prawda miedź nie zaśniedzieje z czasem, ale niestety ciężko się je wygina a bardzo łatwo uszkodzić (co widać dokładniej w tym temacie, mam nadzieję, że autor się nie obrazi :-)).

 

Zalman wypuścił też ZM50-HP – pierwsze chłodzenie kart graficznych wykorzystujące technologię heatpipe (przeznaczone dla GF 4MX / Radeonów 7000 i wolniejszych), ale radiatory są na tyle małe, że miałbym obawy co do wydajności takiego zestawu.

 

Heatpipe można też teoretycznie dokupić osobno (koszt w granicach 25 zł), jako rozszerzenie zestawów mCubed. Napisałem „teoretycznie”, bo ja na zamówienie czekałem ponad półtora miesiąca. Bezskutecznie.

 

Co do przystosowania do konkretnej płyty, każdy musi pomierzyć i pobawić się sam. Moje chłodzenie zakładałem na Asusa A8N-E, więc właściciele płyt z tej serii będą mieli ułatwione zadanie. O wyginaniu heatpipe był już temat na forum więc żeby nie powtarzać: nie należy się spieszyć, szczególnie w przypadku rurek Zalmana, polecam też giąć w ręku. I jeszcze dla formalności: nie biorę żadnej odpowiedzialności za ewentualne uszkodzenia czegokolwiek i kogokolwiek, a także za poprawne działanie tak zmodyfikowanego chłodzenia. U mnie działa, u was nie musi.

pęknięcia ciepłowodów Zalmana przy mocniejszym wygięciu

Do rzeczy. Co będzie potrzebne:

 

Bloczki podstawy: niższy i krótszy na NB (w instrukcji oznaczony jako A Back), a wyższy i dłuższy (B Front; spokojnie może być ten krótszy, ważna jest wysokość) na drugi koniec heatpipe.

Radiatory: większy (opisany jako Front) zostawiłem w całości, mniejszy idzie do pocięcia (Back).

 

Spodni radiator ma za zadanie właściwie tylko dociskać heatpipe do NB, więc przeciąłem go tak, żeby szerokość równała się szerokości niższego bloczku. Ponieważ na Asusie jest sporo miejsca, nie skracałem go i zostawiłem całą długość. Na innych płytach mogą przeszkadzać np. porty SATA. Można też jako docisk użyć drugiego, niższego bloczku.

mniejszy radiator po dopasowaniu i przycięciu...

 

...a tu po wyszlifowaniu i skręceniu z bloczkiem podstawy

Zostaje szlifowanie i polerowanie i całość jest gotowa do przykręcenia do płyty. Z wierzchu na dwie długie śruby (Bolt-B) nałożyłem po dwa gumowe pierścienie, od spodu za mocowanie robią podkładki z grubej tektury + nakrętki z zestawu (Plate Link Nipple). Mocowanie jest pewne i solidnie trzyma całość na miejscu.

mocowanie do płyty

 

nakrętki + tekturowe podkładki

Został duży radiator. W podstawie dłuższego bloczku wywierciłem dwa otwory, kolejny po przymiarkach musiałem wywiercić w obudowie. Warto wcześniej dogiąć wstępnie heatpipe, żeby wiedzieć, gdzie mocować radiator. Bloczek spiąłem z obudową za pomocą opaski zaciskowej. Takie połączenie jest mocne, ale i elastyczne – ważne przy końcowym manewrowaniu heatpipe. Oba bloczki są już na miejscach, zostaje nałożenie pasty (u mnie AS5), ustawienie i końcowe dogięcie rurki, a na końcu dokręcenie radiatorów.

otwory w wyższym bloczku

 

otwory w obudowie (dolny jest fabryczny) i radiator przymocowany za pomocą opaski zaciskowej

 

pasta na rdzeniu i radiatorach

Nie wiem czemu, ale instrukcja zwraca uwagę na poprawne ułożenie ciepłowodów względem karty. Robiłem kilka testów: zanurzałem oba ciepłowody w gorącej wodzie w różnych pozycjach, odwracałem je względem siebie i nie zauważyłem różnic w szybkości przenoszenia ciepła. U mnie ściśnięta końcówka jest od strony dużego radiatora.

instrukcja do Thermaltake CL-G0003 i bu#del, jaki miałem w pokoju podczas montażu

 

zestaw testowy: kubek z gorącą wodą i rękawiczka kuchenna

Po zamontowaniu okazało się, że większy radiator jest zimny, natomiast mniejszy parzy i nie można go było nawet dotknąć palcem! Kiła... Doszedłem do wniosku, że heatpipe szlag trafił, skoro rurka też była chłodna. Dziwna sprawa, bo przed samym montażem robiłem testy w kubku ciepłej wody i wydawało mi się, że wszystko gra, wcześniej przy wygięciu (wyprostowaniu jak ktoś woli) do 90° też wszystko było w porządku. Zjechałem z taktowaniem do 9x 200 @ 1,100 V, na mostek dałem nawiew i zacząłem szukać heatpipe na zamianę. Na szczęście na allegro dorwałem wspomniany zestaw Thermaltake CL-G0003 – ciepłowody są tu o wiele przyjemniejsze w wyginaniu, stawiają mniejszy opór i prawie wogóle się nie załamują. Nie ma też efektu pękającej warstwy zewnętrznej. Szybka podmiana rurki i okazało się, że całość spisuje się lepiej, niż się spodziewałem.

Thermaltake CL-G0003 - opakowanie i ciepłowody

Czas na wyniki. Niestety Asus nie ma monitoringu temperatury NB jak w DFI - sensor MB w SpeedFanie lub PC Probe pokazuje temperaturę gdzieś na mobo, nie wiadomo jednak gdzie dokładnie (będę wdzięczny za info), więc nie będzie cyferek „przed” i „po”. Jeżeli ktoś czuje się zawiedzony – trudno, nie miałem też pod ręką żadnego sensownego termometru. Ale wydajność chłodzenia postaram się pokazać w inny sposób. Jak pisałem na początku, w moim przypadku chłodzenie zwykłym radiatorem nie zdało egzaminu. Ze względu na niewielki ruch powietrza w obudowie, radiator Cooler Master PAC-P01 bez nawiewu czasami nie dawał rady w stresie przy standardowym taktowaniu w gorące dni (buda zamknięta). Po dodaniu nawiewu 92 mm @ 7 V komp potrafił wywalić się przy 9x 267 @ 1,300 V. Jak jest teraz?

przed (Cooler Master PAC-P01) i po modyfikacji (ZM80C-HP)

 

widok na heatpipe i bloczek zamocowany na NB

 

Otoczenie pozostało bez zmian: w zamkniętej obudowie Antec SLK3000B pasywny Scythe Ninja chłodzi Venice E6 (9x 289 @ 1,450 V). Za wentylację odpowiadają dwa Papsty 4412 F/2GLL @ 5V i kolejna stodwudziestka w S12. Po około czterech godzinach jazdy po ulicach Vice City większy radiator jest – hmm - „przyjemnie ciepły”, ale nie gorący (bez problemu można dowolnie długo trzymać na nim rękę), mniejszy jest minimalnie cieplejszy. Powyższe ustawienia testowałem też za pomocą S&M v1.7.3 (testy CPU i Memory, Load 100%), Stress Prime 2004 v0.30 (30 godzin), Prime95 v24.14 (~20 godzin), FarCry (dobry tester stabilności), Dungeon Siege 2 i trzydemarków - wszystko działa bez najmniejszych problemów.

Ze względu na ostatnie zmiany pogodowe ciężko mi wypowiedzieć się na temat wpływu modyfikacji na temperaturę procesora i wnętrza obudowy, ale jeżeli jakaś jest, to tego nie zauważyłem. W każdym razie wentylator w Seasonicu regulowany jest w zależności od temperatury wewnątrz zasilacza, a jego prędkość stale oscyluje w okolicach 780 obrotów.

 

Chłodzenie ma z pewnością spory potencjał: można użyć dwie rurki heatpipe, można spróbować radiator wyprowadzić na zewnątrz albo chłodzić dodatkowo inne elementy (chłodzenie pamięci? Czemu nie!). A jakby ktoś miał wątpliwości co do wytrzymałości ciepłowodów, to zrobiłem mały eksperyment: podczas rozlutowywaniu Evercoola Turbo2 (kuchenka + lutownica) temperatura była na tyle wysoka, że klej łączący aluminiowe żeberka sczerniał (!), a wewnątrz rurek było słychać bulgotanie (!!). Heatpie przeżyły zabieg i obecnie są całe i zdrowe.

 

I na koniec kilka ciekawych artykułów:

 

Mierzenie wydajności ciepłowodów na przykładzie zestawu mCubed Borg 6 mm (silentpcreview.com)

Porównanie 9 zestawów chłodzących dla kart graficznych (Pclab.pl)

Heatpipe – podstawy (Wikipedia)

 

Pozdrawiam,

Bart

[Bobslej]

Nieźle ci to wyszło, pomysłowe zastosowanie pasywnego kaloryfera do NB.

 

PS. czekam tylko aż ktos posadzi ninje na NB :D

 

PS2. W wielkim skrócie: Good Job!!

[DrKleiner]

Gratulacje za pomysł i wykonanie. Bardzo ciekawe.

[aerial]

Bardzo ladnie opisane, nareszcie ktos dokladnie zajal sie tym tematem i przedstawil swoja wiedze w przystepnej postaci :wink: GJ.

[luki2]

Ile w to chlodzenie zainwestowales??

Chyba tanie to nie bylo??

[Bartolomius]

Ile w to chlodzenie zainwestowales??

Chyba tanie to nie bylo??

ZM80C-HP na allegro to niecałe 40 zł + wysyłka, ale awaria ciepłowodu Zalmana zmusiła mnie do kolejnego zakupu. Tt CL-G0003 kosztował dodatkowe cztery dyszki (w zasadzie sam ten zestaw od początku by wystaczył). Jak widzisz, zapłaciłem równowartość Tr HR-05 + praca własna. Jak nic się po drodze nie spie%#&y, to wyjdzie połowa tego.

 

Zostałem teraz ze sporym zapasem części i jak znajdę więcej czasu pewnie zabiorę się za chłodzenie RAMu, może grafiki.

[D3T3]

No niezły pomysł ;)

Ja u siebie zamontowałem nieco zmodyfikowanego Zalmana VF-700 AlCu ;)

 

 

Oczywiście, zdaję sobie sprawę, że zakup takiego Zalmana po to by chłodzić nim chipset raczej nie jest ekonomicznym rozwiązaniem, ale u mnie akurat chłodzenie to pozostało po sprzedanym Radku 9800Pro więc postanowiłem je wykorzystać.

Może nie wygląda to zbyt rewelacyjnie ze względu na powyginane skrzydełka (aby ominąć dwa kondensatory i zapinkę od PCI-E), ale za to spisuje się znakomicie puszczone na 5V jest niesłyszalne, a chipset ma wreszcie porządne odprowadzenie ciepła.

Poza wyginaniem musiałem jeszcze troszkę popracować nad blaszką która dociska Zalmana do chipsetu. Rozpiłowaniu poddane zostały otwory przez które przechodzą śruby mocujące ponieważ rozstaw otworów w płycie był minimalnie mniejszy, oraz obcięte zostały końcówki tej blaszki, aby nie kolidowały z kondensatorami na płycie.

Edytowane 25 Sierpnia 2006 przez DeTe

[[TiLt]]

Pomysl dobry, wykonanie jeszcze lepsze :)

ja wlasnie zamontowalem na A8N-E tego nowego zalmana na mostki NB (niebieski maly wachlarz), nie zamierzam krecic wiec trzymam sie nadzieji ze styknie do schlodzenia nb.W poniedzialek dojedzie proc i grafa do przetestuje, ale kusi mnie lezacy odlogiem taki sam zalman jak wykorzystany w tej modyfikacji... tylko to giecie rurki...

no nic jak sie okaze ze wachlarz nie wyrabia, to wtedy sprobuje zrobic to samo co autor modyfikacji (ale nastawiam sie na zakupu heatpipa borga za 25pln...) w sumie zalmana mam wiec jakby rurka pekla to kupie borga i chlodzenie wyjdzie 25 pln , wiec niezle :D

[Bartolomius]

@DeTe - fajnie Ci to wyszło, nawet za dużo nie trzeba było odginać, a rozwiązanie na najniższych obrotach jest pewnie wydajniejsze niż moje.

 

@[TiLt] - raczej nie nastawiaj się na Borga, bardzo opornie idzie sprowadzanie. Po prostu wyginaj ostrożnie i wszystko powinno być OK.

[[TiLt]]

Niestety okazalo sie ze zalman NBF47 (niebieski piuropusz) nie daje rady na NF4, przy def. HTT parzyl mimo tego ze plyta (A8N-E) nie byla w budzie, lecz na podlodze przy otwartym oknie (konkretny nawiew byl...). Mimo ze mam WC nie chialem za bardzo komplikowac ukladu kolejnym bloczkiem, ale pogodzilem sie z mysla ze jednak tak trzeba bedzie zrobic. Bedac u brata wypatrzylem lezace w szafce chlodzenie Thermaltake`a Giant 2 ktorego brat uzywal swego czasu na starej grafie. Brat bez oporu oddal mi ten spory kawalek aluminium wraz z heatpipem za przyslowiowego browara :)

Po powrocie poprzymierzalem, poprzycinalem i zamontowalem (to bylo najgorsze...).

Wyszlo cos takiego:

 

Dzis pozyczylem termometr na podczerwien z celownikiem laserowym (calkiem fajna zabawka :) ) i pomierzylem temperaturki.

Mniejszy radiatorek na chipsecie w idle 40-41 stopni, wiekszy 2-3 stopnie chlodniejszy (mierzone w miejscu gdzie pod spodem przebiega heatpipe), organoleptycznie caly jest cieply - znaczy sie rurka dziala :D

Po pol godziny 2x SP2004 stress CPU (dwa jajka) tempy podniosly sie na malym radiatorku do okolo 44-45 stopnim na duzym 43-44. Na razie wszystko def. HTT. Warto wspomniec ze w instrukcji od termometru podaja blad pomiarowy w granicach +/- 2 stopnie.

Nie zarejestrowalem zwisow, przycinek - zadnych objawow przegrzewania chipsetu.

Heatpipe wygialem bez zadnych problemow, powoli w rekach. Nic nie popekalo, jest bardzo plastyczny, oczywiscie trzeba to robic z wyczuciem.

 

Bartolomius dzieki za dokladna instrukcje, ulatwila cala operacje, a do tych ktorzy nosza sie z zamiarem zrobienia takiego chlodzenia NF4 jedna uwaga - zanim sie zabierzecie za cala robote dokladnie wymierzcie gdzie co ma sie znalezc. Ja prawie popelnilem blad, chcac umiescic duzy radiator tak jak Bartolomius - zupelnie niepotrzebnie, bo mam duzo miejsca na dole budy gdzie powietrze chlodniejsze i lepszy przewiew. A jak juz sie przytnie... to po jablkach :)

Ten zestaw Thermaltake w polaczeniu z A8N-E akurat duzo latwiejszy w montazu jest kiedy heatpipe ma schodzic pionowo w dol plyty - w polozeniu boczym zapinka haczy o kondziolki plyty i trzeba by bloczek na chipsecie ustawiac lekko przekrzywiony (ale tez sie da). Warto o tym wiedziec wybierajac ten radiator jako pasywne chlodzenie chipsetu.

 

pzdr

Edytowane 4 Września 2006 przez [TiLt]

[Bartolomius]

Dzięki za opis i fotki, zanim nie doczytałem zastanawiałem się, czemu to bydlę siedzi na spodzie płyty zamiast z boku :wink: - dobra robota. A z takim chłodzeniem można zapomnieć o zwisach spowodowanych przegrzewaniem mostka.