chłodzenie bieżącą wodą

[Maciem]

Jesteś w błędzie , jak zasilacz ma napisane 720w na lini 12v to tyle jest wstanie oddać , nic do tego nie ma sprawność. Gdy sprzęt pobiera z zasilacza 700w to z gniazdko pobiera ok. 824w (przy sprawności 85%).

ps. Gdy Twoj komp z gniazdka pobiera te 416w to z zasilacza pobiera ok. 365w (przy sprawności 88%)

Jaki to dokładnie jest bq ?

Edytowane 21 Maja 2011 przez Maciem

[BraWura]

Mam be quiet! Dark Power P7-PRO 750W. Tu opis Be Quiet! P7 750W • ProLine.pl Najlepszy Internetowy Sklep Komputerowy Wrocław (produkt archiwalny wobec tego proszę nie traktować tego jako reklamę).

Z jednej strony wiem, że np. Zenfist ma usługę testowania zasilaczy przez 30min obciążeniem z tabliczki znamionowej, więc zasilacz teoretycznie powinien wytrzymywać takie traktowanie, z drugiej strony nie powinno się długotrwale obciążać zasilacza powyżej 80%.

Jest jeszcze coś takiego jak moc maksymalna, szczytowa, ciągła pozorna, bierna i tak dalej - faktem jest również to, że różni producenci zasilaczy różnie oznaczają moc i stąd bałagan informacyjny, a prawdziwy test wychodzi dopiero przy zasilaniu konkretnego konfigu lub na przyrządach pomiarowych.

 

Cyt. Zenfist "Jeżeli na tabliczce znamionowej nie ma oznaczonych wartości dla maksymalnego, szczytowego, lub ciągłego obciążenia, wówczas bezpiecznie będzie przyjąć, że obciążalność dla każdej z linii (wyrażona w amperach) to wartość szczytowa, a połączone wartości (podane w watach) to wartości ciągłe. Jeżeli chcemy przybliżyć sobie moc ciągłą, jednak znamy tylko moc szczytową (lub w ogóle nie jest opisane jaka to moc) wówczas dobrze jest przyjąć, że moc ciągła to 80% podanej wartości."

 

Może pojawić się jeszcze ciekawszy problem mianowicie równomierność obciążenia poszczególnych linii 12V - z poprzednim zasilaczem Silverstone Strider 600W (zresztą bardzo porządny) zdarzyła mi się sytuacja, że zabrakło prądu dla podkręconych 9800gtx+ w SLI. Zasilacz po kilku minutach się wyłączał bo lekko przeciążona została jedna z linii 12V.

 

Dlatego nie mam 100% pewności - czy długotrwałe obciążenie dwoma dość mocno podkręconymi 470gtx akurat nie odbije się czkawką.

Ale nie jest to jakby sednem problemu - najciekawsze jest to, że scooby14444 podłączył dwa zasilacze i MU TO DZIAŁA - pomysł do wykorzystanie w razie gdyby jeden zasilacz nie wydalał.

[scooby14444]

A może mi powiesz że tak nie jest ? No taaak bo trzeba 1500w na SLI.

 

No przecież wyraźnie napisałem że powinno wystarczyć.

 

Ciekawi mnie czy te karty graficzne, które podpięte są do drugiego zasilacza po ich odcięciu od 12V pokazują Ci się w Menadżerze Urządzeń lub np GPU-Z. Bo u mnie po odłączeniu dodatkowego zasilania z 8800gt karty po prostu nie ma.

 

Po odłączeniu zasiłki w trakcie pracy kompa, na pewno cały czas były widoczne. Czy po włączeniu komputera bez drugiej zasiłki będą widoczne, teraz ci nie sprawdze po mam też podpięte dyski pod drugi, a naprawdę nie chce mi się tego teraz przepinać, bo musiał bym zasilacz wyciągać. W każdym razie sprawdzone że się nic nie spali nawet jak włączysz jeden zasilacz bez drugiego. U mnie już to chodzi 3 miesiące i sprawuje się bez żadnych problemów, a mam dosyć skomplikowany zestaw :).

 

Z innej beczki - Zacząłem się bawić procesorem, i okazało się że poszedł bez problemu na 5.0 Ghz, i to przy napięciu 1,5 V. Zabootował nawet przy max 5.3 Ghz. Dziwne po jak go dosyałem z reklamacji to nawet na 4.7 nie chciał się odpalić.

Przy procesorze na 5.0Ghz i kartach na 966Mhz, wynik z 3dmark11 to ponad 16800, a z 3dmark vantage ponad 65000.

Aktualna specyfikacja:

Core i7 990X WC

Asus Rampage III Extreme WC

3x Asus GTX 580 WC

3x Corsair DDR3 4GB 2000 Mhz CL8

2x Corsair AX 850

Obudowa Corsair Obsidian 800D

Dysk systemowy OCZ Vertex 2 180GB

Dysk na dane Seagate 7.12 Barracuda 1TB

BlueRay LG

HP ZR30W.Komp całkowicie wyciszony, bez żadnego wiatraka, nawet w 3dmarkach kompletnie nic nie słychać. Najgłośniejszym elementem w tej chwili jest drugi dysk jak się włączy, ale ustawiony jest że się sam wyłącza po minucie bezczynności.

Edytowane 21 Maja 2011 przez scooby14444

[Maciem]

Wybacz zrozumiałem to jako ironie.

Nie jest ciezko podlaczyc 2 zasilacze do 1 kompa , wiekszy problem gdzieś to zmieścić. Wystarczą 2 kabeli bądz jakaś przejściówka i będą działać.

Edytowane 21 Maja 2011 przez Maciem

[BraWura]

Z innej beczki - Zacząłem się bawić procesorem, i okazało się że poszedł bez problemu na 5.0 Ghz, i to przy napięciu 1,5 V. Zabootował nawet przy max 5.3 Ghz. Dziwne po jak go dosyałem z reklamacji to nawet na 4.7 nie chciał się odpalić.

 

No to pogratulować koledze takiego egzemplarza procesora. Jakby mój zdechlak 2500k z tygodnia na tydzień zaczął piąć się w górę tak po 50Mhz też bym się nie obraził.

Dzięki za odpowiedź w sprawie zasilaczy. Znaczy rozwiązanie Twoje bezpieczne jest i przetestowane gruntownie.

[Elder]

scooby masz jakieś foty z demontażu bloków i węży?

Ciekawi mnie jak układ zanieczyszcza się po dłuższej pracy z bieżącą wodą.

Moje doświadczenia na tym polu nawet przy użyciu wody demineralizowanej nie są ciekawe.

[scooby14444]

scooby masz jakieś foty z demontażu bloków i węży?

Ciekawi mnie jak układ zanieczyszcza się po dłuższej pracy z bieżącą wodą.

Moje doświadczenia na tym polu nawet przy użyciu wody demineralizowanej nie są ciekawe.

 

Na razie wszytko chodzi bezproblemowo (5 miesięcy). Pezrpływ wacha się w granicach 15-18 ltr/h (przy normalnej pracy).

Nic jeszcze nie demontowałem, sczerze to nie wymieniałem nawet wkładu filtra, bo nie chce mi się pralki odsuwać.

W bloku proca widać lekko pomarańczowy osad, (ale to chyba od tej miedzi, bo zrobiło się to praktycznie parę dni po puszczeniu wody.

Na razie nic nie będę demontował bo i po co. Zrobie tylko fotki i wstawie, napiszę pare spostrzeżeń z perspektywy półrocznego użytkowania tego układu.

[Elder]

Jeśli temperatury i przepływ nadal są w porządku to nie ma co majstrować przy blokach.

Co do kolejnej porcji fotek to będzie mile widziana :D

[pc_max]

W bloku proca widać lekko pomarańczowy osad, (ale to chyba od tej miedzi, bo zrobiło się to praktycznie parę dni po puszczeniu wody.

A nie będzie to kamień? No bo dlaczego miedź?

[scooby14444]

Nadejszła wiekopomna chwila...czyli relacja z perspektywy półrocznego użytkowania układu.

Karkołomny pomysł chłodzenia bieżącą wodą okazał się w moim przypadku strzałem w dziesiątkę, jestem bardzo zadowolony z tego jak komputer chodzi i się sprawuje.

Ale po kolei.

Podstawowym założeniem miała być bardzo duża wydajność i bezgłośność pracy komputera. I jedno i drugie udało się osiągnąć, jednocześnie minimalizując wady tego rozwiązania.

Elementy komputera możecie sobie zobaczyć w sygnaturce, a w skłąd chłodzenia wchodzi:

blok cpu: EK SUPREME Nickel

blok MB: EK SUPREME Nickel Rampage III Extreme Full Cover

bloki Gpu: 3x EK-FC580 GTX Acetal + Nickel.

Obieg wody rozpoczyna się w łazience od głównego zaworu kulowego poboru wody, następnie wężem dochodzi do filtra, gdzie na wejściu jest zawór regulacyjny dokładny, na którym reguluję max przepływ wody, na wyjściu z filtra zamocowałem elektrozawór 12V który jest podłączony bezpośrednio do zasilacza w komputerze. Elektrozawór otwiera się w momencie włączenia komputera. Filtr to standardowy filtr jaki można kupić w supermarkecie, ja włożyłem do niego wkład 2-mikronowy)

Przy komputerze mam zawory którymi sobie już dokładnie reguluję przepływ, oraz precyzujny przepływomierz Meister Stomungtechnik DHGF-2 który może mierzyć przepływ od wartości nawet 1,5 ltr/godz wg producenta ( w praktyce od około 4 ltr/godz). Przepływomierz podłączony jest do Aquacomputer Aquaero 5 Pro ( na początku podłączony był bezpośrednio do płyty głównej). Oprócz tego mam jeszcze kilka czujników temperatury, mierzących temperature wody na wejściu, wyściu, temp. procesora i grafiki, podłączone do Aquaero.

 

Parę słów odnośnie bezpiczeństwa, Aquacomputer Aquaero 5 wyłącza hardwarowo komputer w momencie zarejetrowania spadku przepływu wody poniżej 6 ltr/godz. To samo dzieje się jeżeli temperatura no procesorze bądź grafice przekroczy określony poziom. Zdecydowałem się kupić Aquacomputer, bo gdy przepływomierz był wpięty w płytę to działanie zabezpieczeń na płycie pozostawiało wiele do życzenia. W Aquaero można zdefiniować praktycznie wszystko, oddzielne poziomy, ostrzegawcze, alarmowe, mnóstwo akcji itd. itp, naprawdę fajne urządzonko. (Żeby wyłączało hardwarowo kompa trzeba dokupić dodatkowe akcesoria).

 

Teraz OSADY - czyli to czego obawiałem się najbardziej , czyli kalcyt i inne sole obecne w wodzie. Ku mojemu zaskoczeniu problem kamienia nie istnieje.

Dzisiaj pierwszy raz wymieniłem filtr (2um)- po pół roku (macie zdjęcia w załączeniu) . Miał kolor pomarańczowy, czyli pewnie głównie żelazo i tlenki żelaza się na nim osadziły. Jeżeli chodzi o bloki, to częsci niklowane pokryły się cieniutką warstwą wodorotlenku miedzi i miedzi. Widać to na zdjęciach, miałem rozebrać blok CPU i zbadać to dokłądnie, ale darowłem sobie. Może nie wygląda to najpiękniej, ale ta warstewka jest naprawdę cienka, i po pół roku nie zauważyłem, ani problemów z przepływem, ani wzrostu temperatur na blokach. Specjalnie kupiłem przezroczyste bloki ( nie podobają mi się), aby dokładnie widzieć co się w środku dzieje.

Także myślę że jeżeli chodzi o osady nic w dalszym ciągu nie powinno się dziać. Bedę bloki na bieżąco obserwował.

 

Kwestia wydajności - chłodzenie bieżącą wodą jest bardzo wydajne.

Woda na wejciu ma ok 15 stopni, i to jes główna zaleta tego rozwiązania.

Standardowo mam ustawiony procesor na 4.66 Ghz przy 1,45V. Stabilność 100%, a procesor grzeje się do około 65stC (najcieplejszy rdzeń) przy przepływie standardowym na codzień czyli 15-18 ltr/godz.

Co do grafik mam na codzień ustawione na 850 Mhz, przy czym najcieplejsza( ostatni karta) łapie jakiś 70-75 stopni. (15-18 ltr.h)

Oczywiście zwiększając przepływ do np 50 ltr/godz, wszystkie temperatury nie przekraczają 45-50 stopni w maksymalnym stresie.

 

Kwestia opłacalności. Przepływ wacha się od około 15 do 18 ltr.godz. Miesięcznie idzie mi około 3-4 m3 wody. W moim przypadku (18/24 PLN). Czy to dużo czy mało, myślę że wentylatory do chłodnic które miały by to schłodzić, wzięły by niewiele mniej prądu.

 

Kwestia wydajności, parę wyników z maksymalnych ustawień mówi sama za siebie: (Procesor 5.01-5.16 Ghz, Gtx580 966-975 Mhz)

3dmark 11 - 17617,

3DMark Vantage: 65408,

PCMark 7: 6130,

PCMark Vantage: 27736

Sandra integer: 225.640

Cinebench r10: 40036

Cinebench r11.5: 12,73

Crysis 2 na DX11 Hires: 1920x1200- średnio około 100Fps. na 2560x1600 około 60 Fps.

 

Kwestia bezgłośności: Tutaj jestem naprawdę zadowolony, bo pierwszy raz w życiu mam bezgłośny komputer ( nawet czasy pentium 100 bez wentylatora na procesorze były bardziej "głośne")

Komputer nie wydaje żadnego dzwięku (na początku trudno się było przyzwyczaić że po włączeniu, jedyną reakcją było zaświecenie się diody i pyknięcie elektrozaworu w łazience.

Dwa półpasywne AX 850 robią świetną robotę, a do tego dwa SSDki. Nawet Seagatea 7.12 1TB mam w uśpieniu, (albo odłączony - AHCI) bo generował szum jak się talerze kręciły (i nie chodzi o chrobotanie podczas odczytu).

Innymi słowy stawiam kufel piwa na włączonym kompie i jedyne co słyszę to uciekające bąbelki :)

 

No i to by było chyba na tyle, za chwilę powrzucam trochę zdjęć. Zapraszam do dyskusji.

Edytowane 15 Lipca 2011 przez scooby14444

[ath]

Muszę powiedzieć, że super sprawa, taki potwór pod maską i bezgłośny. :]

Sam jestem zwolennikiem ciszy i z doświadczenia wiem, że bardzo ciężko uzyskać na prawdę bezgłośny efekt.

Gratulacje udanego projektu mimo początkowych wątpliwości takiego przedsięwzięcia przez niektóre osoby. :]

[Elder]

Miałem obawy o ewentualne zanieczyszczanie się układu chłodzonego wodą bieżącą

dopóki nie zobaczyłem jakiego potężnego filtra użyłeś.

Lekki osad po pół roku użytkowania jest niczym w porównaniu z zanieczyszczeniem układu LC

jakie zafundował mi w wiele krótszym czasie Feser Blue UV albo Mayhems Dye Green+demineralka+Biocide.

 

Miesięczny koszt użytkowania chłodzenia jest wprost śmieszny

jak na tak silną konfigurację (TRI SLI i CPU 4.66GHz)

 

Co więcej,udowodniłeś że można zbudować bezgłośne chłodzenie do kompa o ekstremalnej wydajności

i to w wersji nie podgrzewającej temperatury w pokoju do tropikalnych warunków :wink:

Moje dwie SR1 560 po kilku godzinach grania w Metro 2033 dają taki sam efekt jak włączona farelka

co w temperaturach rzędu 28-30 stopni jakie ostatnio lato mam zafundowało nie należy do przyjemności.

 

Jak przyjdzie zima i temperatura wody w sieci wodociągowej spadnie to dopiero bedziesz miał rewelacyjne tempy CPU i GPU :D

[aerial]

Podobny efekt można uzyskać montując wymiennik ciepła na zewnątrz. Dodatkowo jeżeli będzie znajdował się pod ziemią, woda nie zamarznie zimą, i woda w obiegu nie ulega zużyciu, jest to obieg zamknięty. Widziałem kilka takich rozwiązań. Jeżeli ktoś ma do tego warunki, jakiś własny dom jednorodzinny, zada sobie trud żeby zakopać rurki będące wymiennikiem ciepła, takie rozwiązanie jest praktycznie pozbawione wad. Nie ogranicza też nas przepływ.

[scooby14444]

Podobny efekt można uzyskać montując wymiennik ciepła na zewnątrz. Dodatkowo jeżeli będzie znajdował się pod ziemią, woda nie zamarznie zimą, i woda w obiegu nie ulega zużyciu, jest to obieg zamknięty. Widziałem kilka takich rozwiązań. Jeżeli ktoś ma do tego warunki, jakiś własny dom jednorodzinny, zada sobie trud żeby zakopać rurki będące wymiennikiem ciepła, takie rozwiązanie jest praktycznie pozbawione wad. Nie ogranicza też nas przepływ.

 

Aż takim hardcorowcem to nie jestem. Fakt że myślałem wcześniej żeby w łazience postawić kilka dużych chłodnic, ale wtedy tracę jedną z największych zalet, czyli to że chłodziwem jest naprawdę zimna woda, a jeżeli zwiększy się prepływ do 50ltr/h to można już bić rekordy:) Poza tym schłodzić prawie 1000W wydzielanego ciepła nie jest tak prosto. Nie wiem ilu chłodnic bym musiał użyć żeby przy katowaniu utrzymać normalane temperatury. Edytowane 14 Lipca 2011 przez scooby14444

[aerial]

Myślałem raczej o czymś małym, kilka metrów.

Hardcore to jest np. to:

 

12 Feet Under: 1000 Square Feet of Geothermal PC Cooling

 

:)

 

Edytowane 14 Lipca 2011 przez aerial

[Gość c22]

To jest hardkor, ale tam w projekcie pisze, że on tym chłodzi naraz kilka/kilkanaście komputerów :)

[scooby14444]

To jest hardkor, ale tam w projekcie pisze, że on tym chłodzi naraz kilka/kilkanaście komputerów :)

 

No tak tylko że u nas to trzeba by się było wkopać, przynajmniej z 1.2 m w ziemię, żeby nie zamarzało w zimie. A co do długości przewodu żeby woda chciała się chłodzić to temperatur jak tam , to i tak trzeba by było użyć ze 100 metrów przewodu.

 

Przed chwilą zrobiłem test jeżeli chodzi o temperatury na ustawieniach 4.66 Ghz i 850 Mhz Grafika.

Przepływ 18 ltr/godz, temperatura w pokoju 32 oC.

Procedura testowa: 5 minut idle, 15 minut linx, 1 minuta idle, 5 minut unigine heaven, 1 minuta idle.

Wykresy poszczególnych rdzeni, i grafik.

 

I to samo dla 45 ltr/h

[scooby14444]

Witam parę fotek zestawu.

Wszytko sprawuje się wyśmienicie. Czeka mnie teraz mała modernizacja w związku z czym procesor, płyta i grafiki wystawione na allegro (na sprzedaż również wszytkie blok EK. Pozdrawiam.

[Elder]

Mała modernizacja :wink:

Czeka Ciebie rewolucja...sądząc po wypowiedzi całkowita zmiana bebechów kompa.

Jakie plany?

Chłodzenie wodą bieżącą zostaje w nowym konfigu

w dotychczasowej formie?

Edytowane 28 Grudnia 2011 przez Elder

[scooby14444]

Mała modernizacja :wink:

Czeka Ciebie rewolucja...sądząc po wypowiedzi całkowita zmiana bebechów kompa.

Jakie plany?

Chłodzenie wodą bieżącą zostaje w nowym konfigu

w dotychczasowej formie?

 

Chłodzenie zostaje, a przesiadam się na jakąś platformę dwuprocesorową (najpewniej nowe Xeony). Grafiki sprzedaję bo nie mam czasu graći kupie pewnie jakąś jedną mocną w 28nm.

[aerial]

To rozwiązanie jest interesujące przy takim średnim użytkowaniu czasowym. Jeżeli ktoś używałby sprzętu 24/7 (mało prawdopodobne biorąc pod uwagę pobór mocy), ale nawet te 12/7 średnio, to rachunek za wodę skoczyłby do wartości którą nie sposób zignorować.

Inna sprawa że są miejsca w PL, w których woda jest jeszcze znacznie tańsza niż u autora tematu.

Edytowane 29 Grudnia 2011 przez aerial

[scooby14444]

Skończyło się na wymianie procesora i płyty. Na razie innych zmian nie ma. Aktualnie wygląda to tak:

Edytowane 3 Lutego 2012 przez scooby14444

[obijak]

Masz kanalizę ,czy szambo w domku? Jeśli kanalizę,to załóż drugi licznik wody do podlewania ogródka i z niego ciągnij.Cena spadnie o koszt ścieków.To chyba najwydajniejszy układ pod względem koszt instalacji+eksploatacji/wydajność.

[scooby14444]

Masz kanalizę ,czy szambo w domku? Jeśli kanalizę,to załóż drugi licznik wody do podlewania ogródka i z niego ciągnij.Cena spadnie o koszt ścieków.To chyba najwydajniejszy układ pod względem koszt instalacji+eksploatacji/wydajność.

 

No właśnie wykorzystałem stare szambo do odprowadzania wody.

Z tym licznikiem bardzo dobry pomysł, chociaż woda u mnie jest w sumie i tak mega tania.

Parę nowych fotek:

 

[obijak]

Jest jeszcze jedna cecha Twojego układu.Widać to na zdjęciach,znaczy nie widać.Nie ma kurzu.

[Elder]

To przyjrzyj się midplate pod grafami.

Jak się przekonałem Obsidian jak i inne all black budy zawsze wymaga ściery

bo kurz na nim widać nawet przy codziennym sprzataniu.

 

Scooby przedstaw krótkie subiektywne podsumowanie z wrażeń pracy na nowej platformie.

Wiadomo,nie ma rzeczy idealnych...zawsze coś się znajdzie do wytknięcia.

Zastanawiam się nad zmianą X5670 na i7-3930X i jestem ciekaw Twojej opinii.

Edytowane 7 Marca 2012 przez Elder

[scooby14444]

Wszystko się kurzy, wiadomo że jak nie ma wentylatorów to w dużo mniejszym stopniu ale jednak, jak powiedział Elder na czarnym wszystko widać.

Co do wrażeń z SB-E to o co konkretnie pytasz?

Wg mnie chyba warto bo:

-trochę szybciej

-trochę wieksze możliwości OC

-przyszłościowa platforma, za rok wrzucasz IB-E (możliwe że osiem jajek)

-no i zintegrowany intelowski kontroler SATA3 - nie jakieś śmieciowe Marvelle)

Chyba warto tym bardziej że za to co wziałem za 990x kupiłem nowego 3930k i jeszcze zostało.

 

Z minusów hmmmm ... musiałbym pomyśleć... może trochę przydługi post AR4E za pierwszym razem jak odpalasz kompa ( do momentu aż monitor zaskoczy, potem bardzo szybko).

Nie wiem sam - naprawdę dopracowana platforma i płyta Asusa, w sumie chyba nie ma się do czego przyczepić.

Edytowane 7 Marca 2012 przez scooby14444

[Elder]

Dzięki za info.

Interesują mnie po prostu opinie userów AR4E,Twoja czy JackaCz.

Są dla mnie miarodajnym źródłem informacji.

Mam cichą nadzieję że Asus wykona krok podobny jak w przypadku R3E i wyda Black Edition R4E.

[Gość marantz5003]

Ja chciałbym chłodzić tylko procesor bieżącą wodą lub co myślicie o takim rozwiązaniu? Bloczek na CPU pompka w obudowie węże po za obudowę i na biurku znajduję się zbiornik z wodą nie wiem jak to się fachowo nazywa do którego z góry moge wrzucać kostki lodu żeby osiągnąć temp bliskie 0C? oczywiście zestaw miałby też chłodnicę dosyć sporą ale dorzucanie kostek byłoby opcjonalne. Głupi pomysł? Dobrze by było żeby zbiornik z wodą był spory np. 2L a nadmiar wody przez wrzucanie kostek lody byłby odprowadzany ręcznie przez jakiś kranik z boku:)

Edytowane 9 Kwietnia 2012 przez marantz5003

[aerial]

Głupi pomysł. Jak chcesz mieć ekstremalne chłodzenie, kup sobie agregat od kogoś, można bardzo tanio kupić (wyjdzie podobnie co proste lc), temperatury grubo poniżej zera, do prawdziwej zabawy w oc.

Zresztą, dodatkowe chłodzenie lodem wody z instalacji, która i tak jest bardzo zimna, dałoby stosunkowo mały zysk wydajnościowy (jako że limitem jest tutaj ~0 stopni).

Jakimś rozwiązaniem też są chłodziarki do wody akwariowej (ten temat był poruszany na forum), ale znowu ma się to nijak do chłodzenia bieżącą wodą, takie chłodziarki podpina się pod układ zamknięty.